Home > Analiza > Aero2 wyjaśniło, na czym polega problem z kartami SIM

Aero2 wyjaśniło, na czym polega problem z kartami SIM

Przy okazji przeglądania dokumentów na stronie Aero2 trafiłem po raz kolejny na listę zalecanych i przetestowanych modemów. Na liście ciągle znajdziemy te same 5 urządzeń, które są zalecane od dawna. Jednak w najnowszej wersji dokumentu znalazłem coś, co potwierdza moje przypuszczenia co do zmian, jakie zostały dokonane na karcie SIM od strony technicznej, które powodują opisywane przeze mnie problemy z niektórymi modemami i większością telefonów: brak informowania o sile sygnału sieci, odmowa zalogowania się do sieci oraz inne dziwne zachowania.

Uwaga: artykuł ma znaczenie  jedynie archiwalne. Po zmianie konfiguracji sieci Aero2 i włączeniu jej w struktury Plusa wszystkie karty zostały wymienione i od października 2012 nie posiadają już blokady TS11. Usługi głosowe są nadal niedostępne, jednak blokada jest realizowana na poziomie sieci, jak było to w przypadku tzw. starych kart Aero2, a nie na poziomie kart SIM, jak było to realizowane do października 2012.

Po przewinięciu listy do samego końca znajdujemy tam następujące ostrzeżenie:

Informujemy, że Bezpłatny Dostęp do Internetu jest usługą „data only”, tj. ograniczoną do transmisji danych przy użyciu Karty SIM, którą także można używać ze standardowymi telefonami GSM oraz modemami. Na kartach SIM Bezpłatnego Dostępu do Internetu wyłączone są usługi TS11 (Tele Service: Telephony).

Wyróżniłem ostatnie zdanie, gdyż to właśnie tutaj wyjaśniono precyzyjnie, na czym polega problem.

Krótki wstęp teoretyczny

W sieciach standardu GSM (a taką siecią jest właśnie Aero2 i praktycznie wszystkie inne komercyjne sieci komórkowe w Polsce poza systemem Sferii i faktycznie zamkniętą już siecią analogową Centertela) operacje na potrzeby terminali  realizowane są za pomocą tak zwanych usług. Wśród nich wyróżniamy usługi podstawowe, niezbędne do realizacji podstawowych funkcji dla użytkowników, wśród których wyróżniamy usługi przenoszenia (ang. bearer service) oraz teleusługi (ang. teleservice).

Te pierwsze realizują transmisję informacji pomiędzy punktami dostępu sieci (w uproszczeniu pomiędzy telefonami, albo telefonem i jakimś systemem w sieci operatora), jednak nie zagłębiają się w funkcje, jakie musi realizować urządzenie. Przykładem jest usługa transmisji danych w standardzie GPRS, która kodowo oznaczana jest BS 70 (Bearer Service number 70), która opisuje sposób przesyłania danych podzielonych na pakiety.

Natomiast teleusługi opisują dodatkowo wymagania dotyczące terminali i sposobu realizacji usługi. Typowym przykładem usług tego typu są rozmowy głosowe i przesyłanie SMSów. Oznaczenia kodowe usług głosowych to TS 11 (TeleService number 11) lub 12 dla połączeń alarmowych. W zależności od rodzaju, usługi SMSowe mają oznaczenia TS 21 do 23 w zależności od rodzaju.

Zawsze, kiedy korzystamy z jakichkolwiek usług w sieci komórkowej, najpierw sprawdzane jest, czy mamy do tego uprawnienia (czy wykupiliśmy odpowiednią opcję, albo np. czy mamy środki na koncie). Informacje na temat uprawnień mogą być przechowywane w dwóch miejscach: przede wszystkim w Rejestrze Abonentów Macierzystych (ang. HLR, Home Location Register). Próba skorzystania z jakiejkolwiek usługi powoduje zawsze odwołanie do rejestru HLR, na podstawie którego sieć decyduje, czy udostępni nam wybraną usługę.

Drugim miejscem przechowywania uprawnień (rzadko wykorzystywanym) jest karta SIM. Także na niej można ustawić ograniczenia w dostępnie do sieci. Korzyścią dla sieci jest to, że sprawdzenie uprawnień odbywa się w terminalu użytkownika bez obciążania tym zadaniem rejestru HLR.

Na czym więc polega problem?

Jak zacytowałem wyżej, Aero2 wpadło na bardzo prosty pomysł, który całkowicie odciąża rejestr HLR od obsługi całkowicie niepotrzebnych prób wykonania połączeń głosowych w UBDI. Mianowicie poza odpowiednim wpisem w tym rejestrze zablokowane zostały w zasadzie wszystkie usługi poza BS 70, czyli transmisją danych GPRS, z której korzystamy przy dostępie do Internetu. Między innymi zablokowany został teleserwis TS 11, czyli zwykłe połączenia telefoniczne.

Efektem zaplanowanym tego powinno być jedynie zablokowanie dostępu do sieci głosowej bez wpływu na inne funkcje. Okazuje się jednak, że producenci niektórych modemów i telefonów nie doczytali zbyt precyzyjnie specyfikacji sieci GSM lub zaimplementowali ją na skróty (po czym nie przeprowadzili odpowiednich testów) i w jakiś sposób związali logowanie do sieci (i wyświetlanie siły sygnału) z działaniem usługi głosowej TS11. Efektem tego są problemy z kartami Aero2, które opisuję od prawie dwóch miesięcy:

  • Niektóre modemy i telefony nie logują się automatycznie do sieci
  • Przy próbie ręcznego wybrania sieci odmawiają wykonania żądania
  • Jeżeli zalogowanie powiedzie się, nie jest wyświetlana siła sygnału sieci (tzw. zasięg)
  • Z powodu braku potwierdzenia siły sygnału i/lub zalogowania, niektóre urządzenia odmawiają nawiązania połączenia przez GPRS (usługa BS 70)
  • Jeżeli nawet zalogowanie się i nawiązanie połączenia powiedzie się, często informacje o sile sygnału nie są nadal wyświetlane lub są nieprawidłowe
  • Nieprawidłowo działają usługi udostępniania Internetu do innych urządzeń np. poprzez wbudowaną funkcję routera WiFi (problem potwierdzony w HTC Desire Z oraz HTC Wildfire)

W niektórych przypadkach problemy te da się ominąć za pomocą… innych błędów w oprogramowaniu modemów i telefonów. Zwykle możliwe jest zignorowanie braku zalogowania do sieci i ręczne wymuszenie połączenia z siecią, oczywiście po poprawnym skonfigurowaniu APNa – czasem powoduje to poprawne zalogowanie do sieci i nawiązanie połączenia. Jeżeli aplikacja sprawdza informacje o sile sygnału i zalogowaniu do sieci przed umożliwieniem nawiązania połączenia, czasem można skorzystać z aplikacji alternatywnej, np. TopNetInfo. Czasem jednak konieczna jest wymiana modemu.

Jak widać źródło problemu tkwi w nieprawidłowej interpretacji blokady TS11 (i ewentualnie innych blokad) na poziomie karty SIM przez oprogramowanie modemów i telefonów. Czyja to wina? Oczywiście na pierwszym miejscu trzeba wskazać producentów modemów, którzy nie zaimplementowali poprawnie specyfikacji GSM. Jednak również nie bez winy jest autor tego pomysłu w sieci Aero2, który bez przeprowadzenia odpowiednich testów z wieloma modemami skorzystał z rozwiązania, które jest tak rzadko stosowane w sieciach GSM, że producenci terminali nie przygotowali odpowiednich testów.

Co ciekawe problem ten nie dotyczy tylko najtańszych chińskich producentów typu Huawei, ale także takich gigantów, jak Ericsson. Tak w ofercie Huawei znajdziemy modemy, które nie mają żadnych problemu z blokadą TS11: np. E169 i E398.

Na ten problem należy także zwrócić uwagę przy podłączaniu modemów USB do routerów 3G. Wiele z nich wobec braku informacji o sygnale sieci lub zalogowaniu do sieci może odmówić nawiązania połączenia. Niestety odpowiednie testy trzeba przeprowadzić z każdym połączeniem modem-router lub skorzystać z jednego z modemów 3G, który nie ma problemu z blokadą TS11.

Co możemy z tym zrobić?

Z jednej strony możemy próbować wywrzeć nacisk na UKE i Aero2, aby operator odstąpił od tego rozwiązania, ale tutaj ma on bardzo dobrą podkładkę w postaci… standardów telekomunikacyjnych, które nie zabraniają takiej konfiguracji. Do tego wskazane przez Aero2 modemy działają poprawnie.

Z drugiej strony możemy spróbować zgłaszać problem (ponieważ potrafimy go wreszcie precyzyjnie wskazać) z TS11 do producentów modemów i telefonów, choć zwłaszcza w przypadku starszych urządzeń nie możemy raczej liczyć na jakakolwiek pomoc, a przypadku urządzeń OEM takich, jakie produkuje Huawei – w zasadzie zapomnijmy o jakimkolwiek wsparciu technicznym. Ja spróbuję zgłosić problem do Della i Ericssona w kwestii modemu Dell 5540, czyli Ericsson F3607GW2. Nie liczę na żadne sukcesy, ale kto nie próbuje…

Trzeba także próbować na takich forach, jak XDA-Developers, gdzie funkcjonują osoby tworzące alternatywne oprogramowanie i romy do różnych smartfonów, które powinny być w stanie pomóc w rozwiązaniu tego problemu. Być może w ten sposób uda się ustalić, dlaczego funkcja routera WiFi działa w HTC Desire, a nie działa w HTC Desire Z.

Tymczasem jednak pozostaje nam stałe rozwijanie tabeli zgodności modemów, gdzie zaznaczam nie tylko zgodność techniczną z UMTS 900 MHz, ale także wyniki praktycznych testów z nowymi i starymi kartami SIM Aero2.

Źródło: Urządzenia telekomunikacyjne współpracujące z kartą SIM Bezpłatnego Dostępu do Internetu oferowanego przez Aero2 (PDF); UMTS – System telefonii komórkowej trzeciej generacji, J. Kołakowski, J. Cichocki, WKŁ 2007; specyfikacje standardów GSM i 3GPP.

Data pierwszej publikacji 2011.09.04
Kategorie:Analiza
  1. Felicjan
    Wrzesień 5th, 2011 at 10:28 | #1

    Sam myślałem nad zakupem Sierra Aircard USB 307, ale nie znam routera, który umie z tym modemem współpracować. Czy ktoś ma na ten temat wiedzę?

    • rlt
      Wrzesień 5th, 2011 at 11:03 | #2

      tplink 3420 z najnowszym firmware. Na bez-kabli bylo.

    • Wiedzący
      Wrzesień 5th, 2011 at 11:24 | #3

      @Felicjan. Na 100% SW 307 działa z Edimax 3G-6200nL. Sam takiego używam, gdyż jest mały i tani (około 110 zł). Jak potrzebujesz większego routera z wbudowanym przełącznikiem Ethernet z kilkoma portami LAN to weź TP-linka jak kolega wyżej radzi.

    • sefewgewrg
      Wrzesień 5th, 2011 at 13:11 | #4

      polecam router gdzie można wrzucić openwrt/gargoyle np tp link 1043 nd, linksys wrt160nl, buffalo WZR-HP-G300NH i wiele wiele innych

      • Wrzesień 5th, 2011 at 13:57 | #5

        Szukam w takim razie kogoś z Warszawy z routerem zgodnym z openwrt w wersji gargoyle albo nawet DD-WRT i złączem USB, kto ma czas na testy z modemami, które logują się normalnie i odmawiają pokazania siły sygnału do czasu połączenia – modemy mam, nową kartę aero2 mam gdzie pożyczyć.

        • sefewgewrg
          Wrzesień 5th, 2011 at 14:50 | #6

          może spróbuj kontaktu z Cezarym, który zajmuje się routerami i rozwija gargoyle-pl: http://eko.one.pl/

          • Wrzesień 5th, 2011 at 15:29 | #7

            Nie wiem z jakiego on jest miasta, ale pomysł jest dobry – już tutaj zaglądał.

          • Wrzesień 5th, 2011 at 16:45 | #8

            Z warszawy. Daleko nie musisz mnie szukać :)

          • Wrzesień 5th, 2011 at 17:31 | #9

            O wilku mowa :) To ja proponuję zebrać modemy, karty i zrobić testy… odezwę się na maila.

          • Wrzesień 5th, 2011 at 21:14 | #10

            PS. E389 działa z openwrt, potwierdzone przez użytkownika: http://eko.one.pl/forum/viewtopic.php?pid=27778#p…

    • Felicjan
      Wrzesień 5th, 2011 at 14:05 | #11

      Dzięki za szybkie odpowiedzi.

  2. P4trykx
    Wrzesień 4th, 2011 at 23:56 | #12

    Orientujesz się może czy te blokady na kacie sim są wpisywane w fazie produkcji/programowania czy może później jak już są u użytkownika mogą być przeprogramowane przez operatora(bo pewnie jakiś haker by sobie poradził)
    Jeśli da się to zmienić już po dystrybucji to Aero2 może jednym kliknięciem je odblokować albo też zablokować stare.

    • Wrzesień 5th, 2011 at 00:03 | #13

      Ustawienia dostępnych usług prawie na pewno są ustawiane przez operatora, ale może on zlecić to także producentowi. Jednak operator przynajmniej raz musi kartę odczytać w celu dorzucenia jej do rejestru HLR i wtedy może także odbywać się ustawienie konfiguracji usług i/lub ich blokad. Nie wiem jak wygląda możliwość zmiany tego ustawienia zdalnie, ale teoretycznie USIM daje operatorowi pełne możliwości grzebania w karcie, o ile terminal nie zablokuje takich zmian.
      Szczerze wątpię w możliwość jakichkolwiek nieautoryzowanych zmian w tak krytycznej części karty SIM – podobnie, jak nie da się sklonować współczesnych kart, tak samo wszelkie nieautoryzowane zmiany są do wykrycia i mogą powodować trwałą dezaktywację karty.
      Niestety specyfikacja GSM i USIM, nie wspominając o zarządzaniu usługami i dostępem to setki tysięcy stron hermetycznej dokumentacji i nawet moje doświadczenia z Politechniki tutaj wiele nie pomagają… a mówili jak komu dobremu, żeby iść na telekomunikację, a nie kierunek czysto programistyczny :D Ale kto wtedy wiedział, że będę "robił w aero2" :)

  3. marcin
    Wrzesień 4th, 2011 at 21:54 | #14

    Ja „jestem przeciw – a nawet za”:) używam z satysfakcją Sierrę – wg. mnie ma same „plusy dodatnie” :)
    A tak poważnie – jak zobaczyłem że miedzy Sierrą 307 a Huawei E173u-2 tylko 70 zł różnicy (i dowiedziałem się o problemach „chińczyka” z nowymi SIMami), to się nie zastanawiałem już – wziąłem Sierrę i jestem happy zwłaszcza że bangla bezproblemowo u komercyjnych operatorów (Orange, Era – testowałem/korzystam):)

    • marcin
      Wrzesień 4th, 2011 at 22:06 | #15

      ps. przyznam ze bałem sie też i AERO2 zacznie wymuszać uzywanie modemów kategori 10 – gdyby tak sie stało wydałbym 130 zł na Huawei E173u-2 (w Play), który pierwotnie chciałem kupić, i mógłbym sie w nos pocałować. A tak mam sprzet kategori 14 i gitara :)

  4. Wrzesień 4th, 2011 at 21:21 | #16

    dlatego chyba najlepiej bedzie wybrac modem ktorys z modeli oficjalnie polecanych przez aero2, najtanszy i najlepszy to chyba jednak sierra aircard usb 307

  5. marcin
    Wrzesień 4th, 2011 at 20:56 | #17

    jak wiesz Piotr(TM) · Chińczyki trzymają się mocno nie od dziś – Już Wyspiański o tym pisał:)
    A wracając do meritum – no to AERO2 pokombinowało z tą usługą TS11… Trochę nie rozumiem – „obciążenie” HLR to taki problem dla operatora? Wydaje mi się że w praktyce i tak niewielki procent użytkowników UBDI by kombinował i „obciążał” – no bo po co? Ktoś tu chyba wyszedł przed szereg i… utrudnił życie innym… Ale, z drugiej strony, zastanawiam się skąd ten pomysł – skoro pierwsze karty SIM blokady nie miały to wychodzi mi na to że jednak, Ci nieliczni przecież posiadacze SIMów, „obciążali”… Dziwna sprawa. Jakub a może (jestem laikiem i sprawa może nie mieć związku) to trochę Twoja wina – pisałeś cos tam kiedyś o kodach USSD (http://jdtech.pl/2011/07/aero2-ciekawostki.html)

    • Wrzesień 4th, 2011 at 22:08 | #18

      USSD jest usługą uzupełniającą (a nie podstawową, jak TS11, która może działać w oparciu o kilka różnych usług podstawowych. Wg mnie nie ma sensu łączyć eksperymentów z USSD, czy nawet wywoływaniem połączeń, gdyż oczywiste jest, że posiadacze kart Aero2 mogą specjalnie, czy też przypadkiem próbować nawiązać połączenia głosowe, SMSowe czy USSD, a zadaniem administratora sieci jest odpowiednie konfigurowanie rejestru HLR i samej sieci tak, aby nie stanowiło to dla niej ani problemu, ani zagrożenia. Jak widzimy w przypadku 4 największych sieci – radzą sobie z tym całkiem nieźle mimo dziesiątek milionów krążących kart.

      • marcin
        Wrzesień 4th, 2011 at 22:24 | #19

        dzięki za wyjaśnienia – jak podkreslam, jestem laikiem:( ale dzieki temu blogowi sie uczę :)

  6. Piotr(TM)
    Wrzesień 4th, 2011 at 20:26 | #20

    Małe sprostowanie HUAWEI mimo że kojarzy nam się z chińskim badziewiem to dziś największy na świecie dostawca infrastruktury telekomunikacyjnej. Sieć AERO2 i Playa oparta jest o jego rozwiązania. Ericsson wymiękł już parę lat temu i przędzie w zasadzie tylko siłą rozpędu.

    • Wrzesień 4th, 2011 at 20:47 | #21

      Dlatego nie użyłem sformułowania "chińskie badziewie" a "najtańszy chiński producent" :) Z pewnością widać, że ceny urządzeń Huawei są niższe, od Sierra Wireless, czy Ericsson (mimo, że w zasadzie produkowane mogą być w sąsiednich budynkach w Shenzen). Niestety przy tym poziom testowania oprogramowania niektórych urządzeń w przypadku tanich urządzeń Huawei jest zauważalnie niższy, niż w przypadku Sierra Wireless. Oczywiście nie dotyczy to droższych modemów, np. E398, czy choćby starego, dobrego E169.
      W żadnym wypadku nie mam tendencji do wyśmiewania chińskich producentów – w końcu większość naszej elektroniki powstaje właśnie tam. Ale doświadczenie udowadnia, że im coś tańsze, tym jednak nie zawsze może utrzymywać jakość. Widać to nawet w czysto mechanicznym wykończeniu E169 w porównaniu do E173u-2, o Sierra Wireless nie wspominając.

      • Piotr(TM)
        Wrzesień 5th, 2011 at 10:59 | #22

        Dokładnie tak. Właśnie nabyłem tanie cudo Playa czyli E173u-2, wcześniej miałem stary E160 i różnica w jakości wykonania jest ogromna z przewagą dla starego modemu. A tak na marginesie E173u-2 ma zablokowane na amen funkcje głosowe mimo że wcześniej w dystrybucji Playa były modemy z aktywnym voice'm. Zobaczymy jak będzie działać z kartą Aero, jak ją dostanę pewnie koło listopada.

    • Wrzesień 6th, 2011 at 16:13 | #23

      Terminale a sprzęt operatorski to zupełnie dwie różne kategorie jakości – rozwiązania Huawei z powodzeniem od lat stosuje PTK Centertel (3G na południu kraju i CDMA2000), a jakość UMTS Orange np. we Wrocławiu czy w Katowicach jest nie do pobicia.
      Już prawie rok działa także 2G Huawei w dawnych woj. przemyskim, krośnieńskim, nowosądeckim, tarnowskim i bielskim, a od kilku miesięcy w Krakowie i okolicach – z doskonałym skutkiem.
      Także nie tylko operatorzy typu Plej czy niszowy Aero2 stosują chińskie rozwiązania, a Centertel to taka firma, która w g**** nie wdepnie z zasady.

  7. Piotr
    Wrzesień 4th, 2011 at 20:05 | #24

    Witaj, Jakub, sprawdziłeś huawei e398 ze starą kartą, dobrze rozumiem, że sprawdziłeś go również z nową? A może z nową z routerem? Czy sierrę 307 umieściłeś jako bezproblemową również z routerem na podstawie info z regulaminu Aero2, czy też masz jakieś doświadczenia praktyczne? A może routery z listy z poprzedniej wersji regulaminu nie stwarzają takich problemów? Ale tego zapewne nie wiedzą nawet twórcy tej listy. Czy wiesz może, jak poprawnie nazywa się funkcja wznawiania połączenia w routerze po rozłączeniu, czy też jest to standard w każdym routerze? Pozdrawiam

    • Wrzesień 4th, 2011 at 20:39 | #25

      Zgodnie z tym, co widać w tabeli zgodności nie miałem jeszcze okazji włożyć nowej karty do E398. Mam nadzieje, że w tym tygodniu przeprowadzę odpowiednie testy. Nigdzie nie pisałem natomiast o zgodności SW307 przy pracy z routerami, bo nie prowadzę takiej listy, ani nie testowałem tego rozwiązania. Natomiast sam SW307 działa bez problemu z nowymi i starymi kartami Aero2 zgodnie z tym, co raportowało mi co najmniej kilkanaście zadowolonych osób.
      Routery z tej dziwnej listy zgodności, która pojawiła się na początku na pewno nie wszystkie zostały przetestowane przez Aero2, bo… niektóre nie są dostępne na rynku (np. seria routerów 4G Netgear). Jeżeli testowali routery 3G z gniazdami USB na modemy, to z pewnością z tymi, które są na aktualnej liście zgodności, które znowu problemu TS11 nie mają. Być może producenci dostarczyli im jakieś próbki urządzeń, ale były urządzenia przedprodukcyjne.
      Nie ma uniwersalnej nazwy na automatyczne wznawianie połączenia. w Huawei'ach to zwykle jest Connection Mode i możliwe opcje "manual, on demand, auto). Z pewnością wszystkie routery obsługujące jakiekolwiek połączenia dial-up obsługują opcję automatycznego wznawiania, a w najgorszym przypadku opcję łączenia na żądanie.

      • Piotr
        Wrzesień 5th, 2011 at 00:03 | #26

        Dziękuję za info, czyli przy pracy w routerze, zakładając, że zadziała(taką mam nadzieję), rozłączanie będzie mało uciążliwe, a być może niezauważalne. Jakubie, jeżeli będziesz miał możność spięcia modemu(modemów) z routerem, napisz proszę o różnicy w pingach ( przez router i przy bezpośrednim podłączeniu modemu do komputera), bo to przy niewielkich prędkościach może być odczuwalne. Pozdrawiam

        • Wrzesień 5th, 2011 at 01:56 | #27

          Rozłączanie jest zauważalne przy operacjach, które opierają się na ciągłym przesyłaniu danych: Przerwie ci rozmowę ma Skype, radio internetowe będzie musiało od zera nawiązać połączenie, a ściąganie plików, których nie da się wznawiać (np. rapidshare i podobne) jest ryzykowne i może się wcale nie udać.
          Co do pingów – UMTS ma na tyle duże pingi (60-80 przy małym obciążeniu), że router WiFi wprowadzający dodatkowe 2-5ms wielkiej różnicy nie czyni.

  8. Robert
    Wrzesień 4th, 2011 at 20:02 | #28

    Modem Huawei E180 jest zgodny z nowymi kartami? Testowałeś? "Błąd', który tu opisujesz go nie dotyczy?

    • Wrzesień 4th, 2011 at 20:32 | #29

      Ja osobiście nie, ale otrzymałem kilka raportów o poprawnym działaniu, także w komentarzach znajdziesz potwierdzenie. Wygląda na to, że E180 działa tak samo dobrze, jak E169.

  9. Wrzesień 4th, 2011 at 19:45 | #31

    Do tabeli zgodności warto dodać także Huawei E230 (jako zgodny).

  10. Krzysztof
    Wrzesień 4th, 2011 at 19:14 | #34

    Dzięki Jakub za przybliżenie, przyczyny niekompatybilności nowej karty Sim Areo2, z moim HTC DesireZ. Być może jakaś tęga głowa znajdzie lekarstwo na powyższe problemy…

  11. Wrzesień 5th, 2011 at 15:33 | #35

    Widzę, że jednak czas wrócić do pomysłu jakiegoś małego spotkanka – gdzieś w centrum Warszawy w jakiś weekend, co wy na to?

  12. Felicjan
    Wrzesień 5th, 2011 at 23:13 | #36

    Ja na to jak na lato. Jutro postaram się zorientować, czy uda mi się zorganizować miejsce. Domyślam się, że potrzebujemy czegoś spokojnego, żeby rozłożyć sprzęt i mieć zasilanie.

Strony komentarza
1 2 3 4 950
  1. Brak jeszcze trackbacków
Musisz być zalogowany aby dodać komentarz.
>