Przy okazji przeglądania dokumentów na stronie Aero2 trafiłem po raz kolejny na listę zalecanych i przetestowanych modemów. Na liście ciągle znajdziemy te same 5 urządzeń, które są zalecane od dawna. Jednak w najnowszej wersji dokumentu znalazłem coś, co potwierdza moje przypuszczenia co do zmian, jakie zostały dokonane na karcie SIM od strony technicznej, które powodują opisywane przeze mnie problemy z niektórymi modemami i większością telefonów: brak informowania o sile sygnału sieci, odmowa zalogowania się do sieci oraz inne dziwne zachowania.

Uwaga: artykuł ma znaczenie  jedynie archiwalne. Po zmianie konfiguracji sieci Aero2 i włączeniu jej w struktury Plusa wszystkie karty zostały wymienione i od października 2012 nie posiadają już blokady TS11. Usługi głosowe są nadal niedostępne, jednak blokada jest realizowana na poziomie sieci, jak było to w przypadku tzw. starych kart Aero2, a nie na poziomie kart SIM, jak było to realizowane do października 2012.

Po przewinięciu listy do samego końca znajdujemy tam następujące ostrzeżenie:

Informujemy, że Bezpłatny Dostęp do Internetu jest usługą „data only”, tj. ograniczoną do transmisji danych przy użyciu Karty SIM, którą także można używać ze standardowymi telefonami GSM oraz modemami. Na kartach SIM Bezpłatnego Dostępu do Internetu wyłączone są usługi TS11 (Tele Service: Telephony).

Wyróżniłem ostatnie zdanie, gdyż to właśnie tutaj wyjaśniono precyzyjnie, na czym polega problem.

Krótki wstęp teoretyczny

W sieciach standardu GSM (a taką siecią jest właśnie Aero2 i praktycznie wszystkie inne komercyjne sieci komórkowe w Polsce poza systemem Sferii i faktycznie zamkniętą już siecią analogową Centertela) operacje na potrzeby terminali  realizowane są za pomocą tak zwanych usług. Wśród nich wyróżniamy usługi podstawowe, niezbędne do realizacji podstawowych funkcji dla użytkowników, wśród których wyróżniamy usługi przenoszenia (ang. bearer service) oraz teleusługi (ang. teleservice).

Te pierwsze realizują transmisję informacji pomiędzy punktami dostępu sieci (w uproszczeniu pomiędzy telefonami, albo telefonem i jakimś systemem w sieci operatora), jednak nie zagłębiają się w funkcje, jakie musi realizować urządzenie. Przykładem jest usługa transmisji danych w standardzie GPRS, która kodowo oznaczana jest BS 70 (Bearer Service number 70), która opisuje sposób przesyłania danych podzielonych na pakiety.

Natomiast teleusługi opisują dodatkowo wymagania dotyczące terminali i sposobu realizacji usługi. Typowym przykładem usług tego typu są rozmowy głosowe i przesyłanie SMSów. Oznaczenia kodowe usług głosowych to TS 11 (TeleService number 11) lub 12 dla połączeń alarmowych. W zależności od rodzaju, usługi SMSowe mają oznaczenia TS 21 do 23 w zależności od rodzaju.

Zawsze, kiedy korzystamy z jakichkolwiek usług w sieci komórkowej, najpierw sprawdzane jest, czy mamy do tego uprawnienia (czy wykupiliśmy odpowiednią opcję, albo np. czy mamy środki na koncie). Informacje na temat uprawnień mogą być przechowywane w dwóch miejscach: przede wszystkim w Rejestrze Abonentów Macierzystych (ang. HLR, Home Location Register). Próba skorzystania z jakiejkolwiek usługi powoduje zawsze odwołanie do rejestru HLR, na podstawie którego sieć decyduje, czy udostępni nam wybraną usługę.

Drugim miejscem przechowywania uprawnień (rzadko wykorzystywanym) jest karta SIM. Także na niej można ustawić ograniczenia w dostępnie do sieci. Korzyścią dla sieci jest to, że sprawdzenie uprawnień odbywa się w terminalu użytkownika bez obciążania tym zadaniem rejestru HLR.

Na czym więc polega problem?

Jak zacytowałem wyżej, Aero2 wpadło na bardzo prosty pomysł, który całkowicie odciąża rejestr HLR od obsługi całkowicie niepotrzebnych prób wykonania połączeń głosowych w UBDI. Mianowicie poza odpowiednim wpisem w tym rejestrze zablokowane zostały w zasadzie wszystkie usługi poza BS 70, czyli transmisją danych GPRS, z której korzystamy przy dostępie do Internetu. Między innymi zablokowany został teleserwis TS 11, czyli zwykłe połączenia telefoniczne.

Efektem zaplanowanym tego powinno być jedynie zablokowanie dostępu do sieci głosowej bez wpływu na inne funkcje. Okazuje się jednak, że producenci niektórych modemów i telefonów nie doczytali zbyt precyzyjnie specyfikacji sieci GSM lub zaimplementowali ją na skróty (po czym nie przeprowadzili odpowiednich testów) i w jakiś sposób związali logowanie do sieci (i wyświetlanie siły sygnału) z działaniem usługi głosowej TS11. Efektem tego są problemy z kartami Aero2, które opisuję od prawie dwóch miesięcy:

• Niektóre modemy i telefony nie logują się automatycznie do sieci
• Przy próbie ręcznego wybrania sieci odmawiają wykonania żądania
• Jeżeli zalogowanie powiedzie się, nie jest wyświetlana siła sygnału sieci (tzw. zasięg)
• Z powodu braku potwierdzenia siły sygnału i/lub zalogowania, niektóre urządzenia odmawiają nawiązania połączenia przez GPRS (usługa BS 70)
• Jeżeli nawet zalogowanie się i nawiązanie połączenia powiedzie się, często informacje o sile sygnału nie są nadal wyświetlane lub są nieprawidłowe
• Nieprawidłowo działają usługi udostępniania Internetu do innych urządzeń np. poprzez wbudowaną funkcję routera WiFi (problem potwierdzony w HTC Desire Z oraz HTC Wildfire)

W niektórych przypadkach problemy te da się ominąć za pomocą… innych błędów w oprogramowaniu modemów i telefonów. Zwykle możliwe jest zignorowanie braku zalogowania do sieci i ręczne wymuszenie połączenia z siecią, oczywiście po poprawnym skonfigurowaniu APNa – czasem powoduje to poprawne zalogowanie do sieci i nawiązanie połączenia. Jeżeli aplikacja sprawdza informacje o sile sygnału i zalogowaniu do sieci przed umożliwieniem nawiązania połączenia, czasem można skorzystać z aplikacji alternatywnej, np. TopNetInfo. Czasem jednak konieczna jest wymiana modemu.

Jak widać źródło problemu tkwi w nieprawidłowej interpretacji blokady TS11 (i ewentualnie innych blokad) na poziomie karty SIM przez oprogramowanie modemów i telefonów. Czyja to wina? Oczywiście na pierwszym miejscu trzeba wskazać producentów modemów, którzy nie zaimplementowali poprawnie specyfikacji GSM. Jednak również nie bez winy jest autor tego pomysłu w sieci Aero2, który bez przeprowadzenia odpowiednich testów z wieloma modemami skorzystał z rozwiązania, które jest tak rzadko stosowane w sieciach GSM, że producenci terminali nie przygotowali odpowiednich testów.

Co ciekawe problem ten nie dotyczy tylko najtańszych chińskich producentów typu Huawei, ale także takich gigantów, jak Ericsson. Tak w ofercie Huawei znajdziemy modemy, które nie mają żadnych problemu z blokadą TS11: np. E169 i E398.

Na ten problem należy także zwrócić uwagę przy podłączaniu modemów USB do routerów 3G. Wiele z nich wobec braku informacji o sygnale sieci lub zalogowaniu do sieci może odmówić nawiązania połączenia. Niestety odpowiednie testy trzeba przeprowadzić z każdym połączeniem modem-router lub skorzystać z jednego z modemów 3G, który nie ma problemu z blokadą TS11.

Modemy zgodne z Aero2

Co możemy z tym zrobić?

Z jednej strony możemy próbować wywrzeć nacisk na UKE i Aero2, aby operator odstąpił od tego rozwiązania, ale tutaj ma on bardzo dobrą podkładkę w postaci… standardów telekomunikacyjnych, które nie zabraniają takiej konfiguracji. Do tego wskazane przez Aero2 modemy działają poprawnie.

Z drugiej strony możemy spróbować zgłaszać problem (ponieważ potrafimy go wreszcie precyzyjnie wskazać) z TS11 do producentów modemów i telefonów, choć zwłaszcza w przypadku starszych urządzeń nie możemy raczej liczyć na jakakolwiek pomoc, a przypadku urządzeń OEM takich, jakie produkuje Huawei – w zasadzie zapomnijmy o jakimkolwiek wsparciu technicznym. Ja spróbuję zgłosić problem do Della i Ericssona w kwestii modemu Dell 5540, czyli Ericsson F3607GW2. Nie liczę na żadne sukcesy, ale kto nie próbuje…

Trzeba także próbować na takich forach, jak XDA-Developers, gdzie funkcjonują osoby tworzące alternatywne oprogramowanie i romy do różnych smartfonów, które powinny być w stanie pomóc w rozwiązaniu tego problemu. Być może w ten sposób uda się ustalić, dlaczego funkcja routera WiFi działa w HTC Desire, a nie działa w HTC Desire Z.

Tymczasem jednak pozostaje nam stałe rozwijanie tabeli zgodności modemów, gdzie zaznaczam nie tylko zgodność techniczną z UMTS 900 MHz, ale także wyniki praktycznych testów z nowymi i starymi kartami SIM Aero2.

Źródło: Urządzenia telekomunikacyjne współpracujące z kartą SIM Bezpłatnego Dostępu do Internetu oferowanego przez Aero2 (PDF); UMTS – System telefonii komórkowej trzeciej generacji, J. Kołakowski, J. Cichocki, WKŁ 2007; specyfikacje standardów GSM i 3GPP.

1. Aero2 i Huawei E173u-2 – problem rozwiązany
2. Aero2 – problem z kartą SIM – procedura wymiany
3. Aero2 – nowe karty ruszyły, zobaczmy jak działają
4. Aero2 i Huawei E173u-2 – rozwiązanie problemu przez zmianę firmware
5. Problem z koncesją Aero2 w paśmie 1800 MHz – nie dotyczy BDI