Od mniej więcej 2 miesięcy coraz więcej użytkowników bezpłatnego dostępu do Internetu Aero2 zauważa narastające problemy z nawiązaniem połączenia z siecią. Typowym objawem jest komunikat błędu lub informacja połączenie zakończone po naciśnięciu przycisku Połącz. Udaje się zwykle uzyskać dostęp, jednak dopiero po kilku próbach. W przypadku routerów objawia się to wydłużającym się zauważalnie czasem wznawiania połączenia po upływie godziny – nawet do kilku minut. W sytuacjach ekstremalnych połączenia nie udaje się nawiązać wcale.

Problem nasila się przede wszystkim w godzinach szczytu telekomunikacyjnego, czyli przed południem, w godzinach 18-22, chwilę po północy i po 1 nad ranem (w tych godzinach nocnych włączają pobieranie danych użytkownicy taryf, które mają duże pakiety danych do pobierania w nocy).

Postanowiłem przyjrzeć się problemowi – wygląda na to, że można spróbować wskazać przyczyny tego stanu rzeczy.

W tym artykule koncentruję się przede wszystkim na problemie z nawiązaniem połączenia. Zakładam, że wszystko jest prawidłowo skonfigurowane, znajdujemy się w zasięgu sprawnego nadajnika Aero2, a sam modem nie ma żadnych problemów z nawiązaniem połączenia z kartami innych operatorów. Nie zajmuję się także problemem z zalogowaniem karty do sieci operatora związanym z tym, że w okolicy jest mocniejszy sygnał UMTS 2100 MHz, niż UMTS 900 MHz (to rozwiązuje się np. przez wymuszenie pracy modemu w paśmie UMTS 900 MHz). Zakładam więc, że modem prawidłowo zalogował się do sieci i (w przypadku modemów Huawei) wesoło miga swoją diodą na niebiesko.

Pomijam takie sytuacje, w których występują przejściowe problemy z nadajnikami – zdarza się, że jedyny w okolicy nadajnik Aero2 zostaje nagle wyłączony i przez kilka dni nie ma sygnału sieci lub jest on bardzo słaby. Czasem nadajniki mają po prostu awarie, trwa rozbudowa sieci, a niektóre czynności po prostu wymagają wyłączania nadajników dla bezpieczeństwa pracującego personelu (zupełnie inną rzeczą jest to, że niektóre tego typu prace mogłyby być realizowane np. poza godzinami szczytu).

Zajmuję się więc tylko sytuacją, w której gotowy do pracy modem (lub analogiczne urządzenie telekomunikacyjne) łączy się z siecią dopiero po kilku próbach, po czym połączenie zostaje prawidłowo zestawione i działa normalnie.

Możliwe przyczyny

Wygląda na to, że sieć komórkowa po prostu coraz częściej odmawia zestawienia połączenia w momencie próby jego nawiązania. Nie są to błędy w działaniu sieci. Jeżeli w tej samej lokalizacji weźmiemy kartę komercyjnych usług Cyfrowego Polsatu lub Plusa, wymusimy pracę modemu w paśmie UMTS 900 MHz (aby modem łączył się z dokładnie tym samym nadajnikiem Aero2) okaże się, że często nie ma żadnych problemów z nawiązaniem połączenia, a jedynie w godzinach szczytu osiągane prędkości będą niższe od uzyskiwanych zwykle.

Wskazywałoby to na wyczerpanie zasobów przeznaczonych na realizację usługi bezpłatnej, co zostało określone w decyzji rezerwacyjnej zwanej popularnie koncesją. Okazuje się, że sytuacja nie jest taka oczywista.

Obowiązki operatora – 20% zasobów

W treści decyzji UKE określono, że operator na potrzeby BDI ma obowiązek zarezerwować 20% zasobów sieciowych. Operator jest m.in. zobowiązany do:

5. Zapewniania [...] nieodpłatnego powszechnego dostępu do sieci Internet z użyciem co najmniej 20% pojemności sieci działających z wykorzystaniem, będących w dyspozycji Oferenta, częstotliwości z zakresu do 1 GHz [...].

Taki sam warunek określono także dla sieci LTE 2,6 GHz, która jednak ciągle nie funkcjonuje na skalę masową.

Nie zostało tutaj jasno określone, jak należy rozumieć te 20% zasobów sieciowych. Może to zarówno oznaczać rezerwację na potrzeby BDI 20% całkowitej pojemności sieci, jak i 20% pojemności w każdym z elementów sieci, w tym na poziomie każdej ze stacji bazowych.

W praktyce mogłoby to wyglądać tak, że w danym segmencie stacji bazowej może nawiązać połączenie np. 100 klientów, z czego nie więcej, niż 20 użytkowników usługi bezpłatnej.

Niestety tutaj pojawia się problem, że jako użytkownicy nie mamy możliwości sprawdzenia i zweryfikowania, czy taka (uzasadniona zapisami koncesyjnymi) dyskryminacja jest realizowana prawidłowo – tego typu badania może zrealizować jedynie Urząd Komunikacji Elektronicznej w uzasadnionych przypadkach. My w zasadzie możemy jedynie zgłosić reklamację operatowi – niestety zwykle otrzymamy odpowiedź z zapewnieniem, że usługa jest realizowana prawidłowo zgodnie z 20% zobowiązaniem.

Zastanowiło mnie jednak coś innego. Mianowicie problemy z połączeniami raportują czasem także osoby z okolic, w których nie ma znaczącego ruchu telekomunikacyjnego – w godzinach, w których w innych segmentach sieci zdarzają się problemy także oni miewają trudności z połączeniem.

Pula adresów IP dla Aero2

Uważni czytelnicy pamiętają, że przez cały 2012 rok raportowałem regularnie o pojawianiu się nowych pul adresów IP przeznaczonych na potrzeby bezpłatnej usługi Aero2. Okazuje się, że od… października 2012 nie został przydzielony żaden nowy adres IP. Od tego czasu do dyspozycji użytkowników pozostaje jedynie nieco ponad 15 tysięcy adresów, co oznacza, że najwyżej tyle kart SIM Aero2 może być jednocześnie podłączonych do Internetu.

Oczywiście operator może stosować różne sztuczki z manipulacją adresami, żeby kilka osób korzystało z tego samego adresu IP, jednak na razie nic na to nie wskazuje. Nie spotkałem się także z tym, żeby ktoś w ramach BDI uzyskał adres spoza tej puli. Możemy więc dość bezpiecznie założyć, że od października liczba adresów IP nie zmieniła się.

Popatrzmy na wykres:

Pula adresów IP Aero2 i jej rozszerzanie w 2012 roku

Widzimy wyraźnie, że od końca 2011 roku do października 2012 roku liczba przydzielanych adresów rosła dość szybko z tendencją do przyspieszania. Linia trendu pokazuje, że potrzeby z czasem rosły szybciej, niż liniowo i nie ma żadnego powodu, żeby te potrzeby przestały rosnąć: przecież codziennie jest ciągle wydawanych kilkaset kart SIM (nawet po zamknięciu punktów odbioru osobistego).

Na początku października rozszerzono pulę do 15 tysięcy adresów IP. Wydanych było wtedy około 150-200 tysięcy karty SIM. Wtedy na każde 15 kart SIM przypadał jeden adres IP. Teraz wydanych kart jest z pewnością więcej, a więc osób, które korzystają jednocześnie z sieci jest także więcej. Sugerując się linią trendu możemy dojść do wniosku, że w kwietniu 2013 będzie potrzebnych około 30 tysięcy adresów IP – dwa razy więcej, niż mamy faktycznie dostępnych w tej chwili.

Dla porównania Cyfrowy Polsat oświadczył, że na koniec 2012 roku ma 150 tysięcy abonentów mobilnego dostępu do Internetu. Bazy danych wskazują, że dla tych abonentów zarezerwowano nieco ponad 72 tysiące adresów IP, czyli po jednym adresie na każdych 2 klientów. Oczywiście aktywność użytkowników Aero2 jest z pewnością niższa, niż usługi komercyjnej, jednak liczba użytkowników Aero2 rośnie, a więc wymagana do ich obsługi liczba adresów IP także powinna być zwiększana.

Wnioski

Aktualnie występujące problemy z nawiązaniem połączenia mogą wiązać się z koncesyjnym ograniczeniem rezerwacji 20% pojemności sieci dla użytkowników usługi bezpłatnej. Jednak analiza zarezerwowanych przez operatora adresów IP może sugerować, że operator sztucznie ogranicza liczbę osób jednocześnie korzystających z usługi bezpłatnej przez ograniczenie liczby dostępnych dla nich adresów IP. Taki sposób ograniczania usługi bezpłatnej jednak nie ma się nijak do jej pojemności sieci i nie powinien być stosowany, aby pozostać zgodnym z warunkami koncesji.

Jednocześnie warto zauważyć ciekawy problem, z jakim do czynienia ma tutaj operator. Z jednej strony usługa bezpłatna jest nie na rękę ani jemu (brak przychodów, koszty obsługi, generowany ruch w sieci), ani innym operatorom należącym do grupy. Także bezpośrednia konkurencja może być niezadowolona, gdyż po prostu zniechęca do zakupu usług płatnych. Z drugiej strony problemy z jakością usługi bezpłatnej, ewentualna awaryjność i problemy techniczne mogą zniechęcać potencjalnych abonentów do ewentualnego podpisania umowy na świadczenie usług płatnych z operatorami powiązanymi (w tym wypadku Plusem i Cyfrowym Polsatem). Typowa sytuacja pozostawania między młotem a kowadłem.

Nie mamy tutaj całkowicie jasnej sytuacji co do natury problemów z nawiązywaniem połączeń, jednak jeżeli macie problemy z właściwym funkcjonowaniem sieci w waszym rejonie warto skonsultować się z operatorem w tej sprawie (za pomocą formularza reklamacyjnego). Zapraszam do dzielenia się własnymi spostrzeżeniami w tej sprawie w komentarzach, na forum oraz w nowej ankiecie dotyczącej właśnie problemów z nawiązywaniem połączeń.

Źródła informacji: UKE, RIPE, materiały prasowe Cyfrowego Polsatu

1. Aero2 – problemy z połączeniem – znowu brakuje adresów IP
2. Aero2 – koniec problemów z połączeniami – są nowe adresy IP
3. Aero2: Nowa pula adresów IP i znowu problemy
4. Aero2 – pierwsze problemy z działaniem sieci
5. Aero2 – powtarzalne problemy z działaniem sieci